Strona Główna › Choroby › Osteoporoza – przyczyny oraz objawy choroby

Osteoporoza – przyczyny oraz objawy choroby

Osteoporoza jest metaboliczną chorobą szkieletu, która polega na postępującej utracie masy kostnej oraz osłabieniu wewnętrznej struktury kości. Efektem tego jest ich większa kruchość i podatność na złamania, do których dojść może nawet przy niewielkim urazie.

Największy ubytek masy kostnej dotyka takich miejsc jak kręgosłup (zwłaszcza odcinek piersiowo-lędźwiowy), biodra (szyjka kości udowej), żebra, kość przedramienia (okolice nadgarstka). W tych częściach ludzkiego szkieletu najczęściej dochodzi do złamań osteoporotycznych.

Osteoporoza zaliczana jest obecnie do chorób cywilizacyjnych – cierpi z jej powodu ponad 10% społeczeństwa, w tym co trzecia kobieta po pięćdziesiątym roku życia. Mężczyzn schorzenie to dotyka zdecydowanie rzadziej i zazwyczaj dopiero w późniejszym wieku. Nazwa choroby pochodzi z języka greckiego i w dosłownym tłumaczeniu oznacza "porowate kości". Inna nazwa osteoporozy to zrzeszotnienie kości, gdyż rzeczywiście przypominają one rzeszoto, czyli sito z dużymi otworami.

U każdego człowieka do około 30-35 roku życia dominują procesy budowy kości, które prowadzą do osiągnięcia szczytowej masy kostnej. Po przekroczeniu pewnego wieku (ok. 40-45 lat) następuje stopniowa utrata gęstości mineralnej kości, co jest procesem zupełnie naturalnym. Dopóki tracimy ok. 0,5-1% masy kostnej w ciągu roku, nie mamy powodu do niepokoju, jeśli jednak tempo jej utraty jest zbyt szybkie i wynosi 2-4% lub więcej, wtedy najprawdopodobniej rozwinie się u nas osteoporoza.

Osteoporoza – przyczyny choroby

Co sprzyja rozwojowi osteoporozy?

• okres przekwitania u kobiet (zwłaszcza wczesna menopauza, występująca przed 45 rokiem życia kobiety) i związany z tym spadek poziomu hormonów płciowych – estrogenów; hormony te, które w organizmie odpowiedzialne są m.in. za gospodarkę wapniową, działają ochronnie na kości i stymulują ich wzrost, więc ich niedobór skutkuje osłabieniem struktury tkanki kostnej;
• okres andropauzy u mężczyzn, z czym związany jest niedobór hormonów płciowych – androgenów (w tym testosteronu) o działaniu ochronnym na kości;
• zaburzenia hormonalne – nadczynność tarczycy, przytarczyc lub kory nadnerczy, niedoczynność przysadki mózgowej;
• uwarunkowania genetyczne – skłonność do osteoporozy można niestety odziedziczyć; większe ryzyko zachorowania istnieje wtedy, gdy na osteoporozę cierpieli członkowie naszej najbliższej rodziny (np. mama, babcia, rodzeństwo);
• niedostateczna masa ciała – kobiety o drobnej budowie, zwłaszcza te, które ważą poniżej 50kg, są bardziej narażone na osteoporozę niż osoby z nadwagą; powodem jest mniejsza masa szczytowa kości u kobiet szczupłych, a także fakt, że w tkance tłuszczowej pań otyłych wytwarzane są estrogeny chroniące przed chorobą;
• brak wysiłku fizycznego (siedzący tryb życia) jest przyczyną słabych kości, ponieważ to ruch i ćwiczenia pobudzają procesy budowy i umacniania tkanki kostnej; jednak odwrotna sytuacja – intensywny, regularny wysiłek fizyczny, związany np. z zawodowym lub wyczynowym uprawianiem sportu, prowadzić może z kolei do zaburzeń cykli miesiączkowych u kobiet i niskiego poziomu estrogenów, co również prowadzi do osłabienia kości;
• unikanie promieni słonecznych, pod wpływem których wytwarzana jest w skórze witamina D, odpowiedzialna za prawidłową gospodarkę wapniowo-fosforanową;
• przebyte w minionych latach złamania kości;
• długotrwałe unieruchomienie na skutek przewlekłej, ciężkiej choroby – może stać się przyczyną osteoporozy nawet u młodych osób;
• zaawansowany wiek oraz związane z nim zaburzenia we wchłanianiu jelitowym wapnia, ale też innych minerałów;
• długotrwałe lub nadmierne przyjmowanie leków – nasennych, przeciwpadaczkowych, przeciwkwasowych na zgagę (zawierających aluminium), moczopędnych, kortykosteroidów (stosowanych m.in. przy astmie oskrzelowej), hormonów tarczycy, heparyny (lek przeciwzakrzepowy) i innych;
• współistniejące choroby – bardziej zagrożone osteoporozą są osoby cierpiące na takie schorzenia jak: cukrzyca (szczególnie typu I), kamica nerkowa, reumatoidalne zapalenie stawów, niektóre nowotwory, mukowiscydoza, endometrioza, schorzenia przewodu pokarmowego związane z zaburzeniami wchłaniania, celiakia, przewlekła niewydolność nerek, alkoholizm;
• przedstawiciele rasy kaukaskiej (tzn. białej) o wiele częściej chorują na osteoporozę niż osoby o czarnym kolorze skóry.

Niewłaściwa dieta a rozwój osteoporozy

• - do osłabienia kości przyczynia się nadmierne spożycie pokarmów kwasotwórczych, takich jak mięso, jaja, nabiał, ziarna, suche nasiona roślin strączkowych, a także produkty przetworzone (w tym biała mąka i rafinowany cukier, które są silnie kwasotwórcze); staje się to powodem niedoborów wapnia, ponieważ organizm zużywa go stale do neutralizacji kwasów;
• - dieta wysokobiałkowa, obfitująca zwłaszcza w białko pochodzenia zwierzęcego, powoduje utratę wapnia przez organizm, który pozbywając się nadmiaru białka, wydala jednocześnie wapń wraz z moczem;
• - nadmiar mleka w diecie – badania naukowe wskazują, że picie dużych ilości mleka nie chroni przed osteoporozą, wprost przeciwnie – może nawet powodować osłabienie kości; dzieje się tak dlatego, że mleko jest produktem zakwaszającym i zawiera duże ilości białka, co sprzyja ucieczce wapnia z organizmu;
• - duża ilość soli oraz fosforanów w codziennej diecie, na skutek spożywania żywności wysokoprzetworzonej, powoduje utratę wapnia; fosforany pełnią w produktach funkcję stabilizatorów, regulatorów kwasowości i emulgatorów (symbol E451 lub E452 na opakowaniu), a znajdują się m.in. w gotowych wędlinach, żółtym serze, napojach gazowanych (cola); nadmiar fosforu jest przyczyną wypłukiwania wapnia z kości, ale także ograniczonego wchłaniania składników mineralnych (w tym wapnia);
• - wypijanie dużych ilości kawy, mocnej herbaty, coca-coli lub napojów energetyzujących sprzyja osteoporozie, gdyż kofeina utrudnia wchłanianie wapnia, a jednocześnie wzmaga jego wydalanie; poza tym wymienione napoje mają działanie kwasotwórcze;
• - nadmierne picie alkoholu powoduje gorsze przyswajanie wapnia;
• - nałóg palenia tytoniu – u kobiet prowadzi on do zaburzeń wydzielania estrogenów, jak również do wcześniejszej menopauzy; ponadto zawarty w dymie papierosowym kadm ma niszczący wpływ na kości;
• - do rozwoju osteoporozy przyczynić się może także zbyt niska podaż wapnia w diecie, a także niedobór witamin D, C i K oraz magnezu; niedożywienie jest przyczyną niższej masy szczytowej kości, w związku z czym szybciej przekroczyć można tzw. próg złamań.

Objawy osteoporozy

• przez wiele lat choroba zazwyczaj przebiega bezobjawowo – zmniejszanie się gęstości kości nie jest w żaden sposób odczuwane, tak więc najczęściej człowiek nie zdaje sobie sprawy z zagrożenia; z tego względu osteoporoza nazywana jest "cichym złodziejem kości";
• w późniejszym okresie można odczuwać bóle stawów lub kości, nasilające się zwłaszcza podczas chodzenia, stania lub siedzenia w jednej pozycji dłuższy czas;
• konsekwencją rosnącej demineralizacji kości są złamania osteoporotyczne, do których dochodzi często z błahej przyczyny – na skutek niewielkiego obciążenia lub lekkiego urazu;
• w przypadku kompresyjnego złamania trzonu kręgu, czyli niejako zmiażdżenia go przez sąsiadujące kręgi, może wystąpić nagły, ostry ból kręgosłupa o charakterze opasującym oraz uczucie napięcia mięśni przykręgosłupowych; najczęściej jednak objawy są nieco łagodniejsze – pojawia się uczucie ograniczenia ruchomości kręgosłupa, trudności np. w schylaniu się, bóle w dolnej części pleców podczas wykonywania codziennych czynności;
• powtarzające się złamania kręgów prowadzą z czasem do deformacji klatki piersiowej, człowiek zaczyna się garbić, następuje obniżenie wzrostu i uwypuklenie się brzucha; w konsekwencji pojawiają się problemy z poruszaniem się oraz dolegliwości ze strony układu oddechowego i pokarmowego;
• do złamań osteoporotycznych często dochodzi także w okolicach nadgarstka – konieczne jest wtedy unieruchomienie ręki w opatrunku gipsowym na kilka tygodni; objawem złamania kości przedramienia jest silny ból, obrzęk, zaczerwienienie okolicy urazu, ograniczenie ruchomości ręki;
• charakterystycznym dla osteoporozy miejscem złamania jest również szyjka kości udowej – chory odczuwa silny ból, nie może sam podnieść się po upadku – niezbędne jest wówczas leczenie chirurgiczne i pobyt w szpitalu, a następnie rehabilitacja ruchowa.

W kolejnym artykule napiszemy o metodach leczenia osteoporozy.

Kategorie: Zdrowie, Choroby